Ministerstwo Edukacji Narodowej: żądanie zwolnień jest bezprawne

Do naszej redakcji jesienią ubiegłego roku zgłosili się rodzice uczniów lubawskiego Zespołu Szkół. Pisaliśmy wówczas, że aby usprawiedliwić nieobecności powyżej 40 godzin w semestrze, uczniowie muszą przedstawiać, na przykład, zaświadczenia od lekarza. To spore utrudnienie dla uczniów i ich rodziców, bo każdą niedyspozycję musieliby konsultować z lekarzem.
Magdalena Mil, rzeczniczka olsztyńskiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia w rozmowie z nami mówiła, że lekarz nie ma obowiązku wystawiać takiego zaświadczenia. Nieco odmienne stanowisko NFZ przedstawił w piśmie do Anny Empel, dyrektorki Zespołu Szkół. Czytamy w nim, że: "pacjentowi przysługuje prawo do otrzymania nieodpłatnie zaświadczenia lekarskiego związanego z dalszym leczeniem, [...] kontynuowaniem nauki [...]. Mając powyższe na względzie lekarz ubezpieczenia zdrowotnego powinien na podstawie przeprowadzonego badania stanu zdrowia pacjenta i na jego prośbę, lub prośbę opiekuna ustawowego wystawić zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do nauki."
Ten przepis nie rozwiewa jednak wątpliwości związanych ze zgodnością z prawem zapisów statutu szkoły, w którym określa się limit godzin, które może usprawiedliwić rodzic oraz sposoby usprawiedliwiania nieobecności powyżej 40 godzin.
W sprawie zapisów szkolnego statutu Anna Empel zwróciła się również do elbląskiej delegatury Kuratorium Oświaty. Nie poznaliśmy treści korespondencji przesłanej do kuratorium. Otrzymaliśmy natomiast od Anny Empel odpowiedź, którą kuratorium wystosowało do szkoły.
Czytamy w niej między innymi: "statut szkoły określa obowiązki ucznia z uwzględnieniem usprawiedliwiania w określonym terminie i formie, nieobecności na zajęciach edukacyjnych, w tym formy usprawiedliwienia nieobecności przez osoby pełnoletnie." Nie ma w odpowiedzi z kuratorium ani słowa na temat usprawiedliwiania nieobecności ucznia na podstawie zwolnienia czy zaświadczenia lekarskiego.
Wszelkie wątpliwości dotyczące zapisów w statucie Zespołu Szkół zdaje się rozwiewać radca ministra Monika Tłustowska z Departamentu Kształcenia Ogólnego Ministerstwa Edukacji Narodowej, która od lat zajmuje się między innymi statutami szkół.
— Szkoła nie może żądać zaświadczeń lekarskich — mówi Tłustowska. — Nie ma takich przepisów. Nie ma żadnych wymogów, ile godzin mogą usprawiedliwiać rodzice, a ile lekarz. Szkoła nie może takich rzeczy wymagać — kwituje radca ministra.
Monika Tłustowska dodaje, że tylko rodzice lub opiekunowie prawni mogą usprawiedliwiać nieobecności uczniów w szkole, a statut określa jedynie formę i termin w jakim należy nieobecności usprawiedliwić.
— Mówiąc o formie ustawodawca miał na myśli to, czy usprawiedliwienie ma mieć formę ustną, pisemną czy może mailową — wyjaśnia. — W żadnym wypadku nie chodziło o zaświadczenia lekarskie — mówi.
Przepisy prawa nie nakładają także na rodziców obowiązku przekazywania szkole danych dotyczących zdrowia uczniów. Z kolei art. 9 ust. 2 RODO mówi, że uzyskanie informacji o stanie zdrowia ucznia do celów medycyny szkolnej dopuszczalne jest na podstawie wyraźnej zgody osoby, której dane dotyczą (jej opiekuna prawnego). Nie ma w przepisie zapisu o uzyskaniu informacji o stanie zdrowia ucznia do celów innych niż medyczne.
W spawie naszego pierwszego artykułu na temat żądania przez Zespół Szkół zwolnień od uczniów otrzymaliśmy od dyrektor Anny Empel obszerną korespondencję. W tej datowanej na 5 listopada czytamy: "W odpowiedzi na Pana prośbę przedstawioną w e-mailu przesyłam kopie dwóch pism, które są odpowiedzią na moje zapytania skierowane do Narodowego Funduszu Zdrowia i Kuratorium Oświaty w Olsztynie. Wyraźnie z nich wynika, że obydwie instytucje stoją na stanowisku, iż Statut Zespołu Szkół w Lubawie w jakimkolwiek miejscu nie jest niezgody z obowiązującym prawem."
Nie poznaliśmy treści zapytania, które Anna Empel przesłała do wspomnianych instytucji. Jednak w przytoczonych przez nas odpowiedziach nie ma ani słowa na temat zgodności z prawem szkolnego statutu. Kuratorium przytoczyło zapis mówiący o tym, że statut reguluje formę i termin usprawiedliwiania nieobecności, z kolei NFZ nie jest instytucją, która mogła by rozstrzygać, co do zgodności z prawem zapisów w statucie jednostki oświatowej. Niemniej Narodowy Fundusz Zdrowia podkreślił, że lekarz powinien wystawić uczniowi zaświadczenie dotyczące niezdolności do kontunaowania nauki, jeżeli takie będzie potrzebne.
Z żadnym z przysłanych do redakcji pism nie ma ani słowa na temat zgodności z prawem zapisów dotyczących usprawiedliwiania nieobecności na podstawie zaświadczeń lekarskich oraz limitu godzin w semestrze, które mogą usprawiedliwić rodzice. Jeżeli szkoła ma wątpliwości co do zasadności usprawiedliwień, to - zgodnie z tym, co przekazała w rozmowie z nami przedstawicielka Ministerstwa Edukacji Narodowej - może zwrócić się do Sądu Rodzinnego.

Tomasz Więcek